La Moneda, Santiago
Η Χιλή δεν είναι μία χώρα.Είναι μια ευρύτατη παλέτα από διάφορες πλευρές πολλών περιοχών του πλανήτη -από όλες τις απόψεις: πολλές γεωγραφίες, τοπία, άνθρωποι, ιστορίες, εικόνες, χρώματα. Από τον άγριο βορρά ως τον αρκτικό νότο, εκτείνεται σε τρεις γεωγραφικές ζώνες (τροπική, εύκρατη και αρκτική). Περιλαβάνει διάφορες εποχές και ζουν σε αυτή άνθρωποι με τις πιο αντιφατικές καταγωγές και φόντα.
Lastarria, Santiago
Κυκλοφορώντας στο Σαντιάγο νιώθεις πάρα πολύ οικεία, σα να βρίσκεσαι σε μια οποιαδήποτε μεσογειακή πόλη. Το κέντρο της χιλιανής πρωτεύουσας θυμίζει Αθήνα ή Μαδρίτη, τα μοδάτα barrios έχουν κάτι από Βαρκελώνη ή Μεταξουργείο, οι άνθρωποι γύρω σου θα μπορούσαν να είναι Θεσσαλονικείς ή Σεβιλλιάνοι. Στο Σαντιάγο δε νιώθεις εκ πρώτης όψεως το βάρος καμιάς ιστορίας, είναι μια μεγαλούπολη, σαν οποιαδήποτε άλλη. Εκ πρώτης όψεως -αν πας στη Μονέδα (το προεδρικό μέγαρο) και βρεθείς μπροστά στο άγαλμα του Αλλιέντε, και ξέρεις την ιστορία βέβαια, ναι τότε τη νιώθεις. Επιλέγεις ίσως να τη νιώσεις, αυθυποβάλλεσαι.
Barrio Bellavista, Santiago
Σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού μου στη Χιλή, προσπάθησα επίμονα να αποσυνδέσω αυτά που ήξερα ήδη για την ιστορία της χώρας, από αυτά που έβλεπα γύρω μου. Μάταια. Αν έχεις διαβάσει το Σπίτι των πνευμάτων της Ιζαμπέλ Αλλιέντε και το Δόγμα του Σοκ της Ναόμι Κλάην, αν έχεις δει το Il postino, αν έχεις ακούσει τις μουσικές του Βίκτορ Χάρα και της Βιολέτα Πάρρα, είναι απλά αδύνατον, αδύνατον όμως να μην συνδέεις τις εικόνες που βλέπεις με τις εικόνες που έχεις ήδη στο κεφάλι σου.
Barrio Bellas Artes, Santiago
Φτάσαμε λοιπόν στο Σαντιάγο, μετά από 19 ώρες πτήση και βγήκαμε να κάνουμε μια βόλτα στο κέντρο. Με το που βγήκαμε από το μετρό, πέσαμε πάνω σε πλανόδιο σουβλακοπώλη, λίγο πιο κάτω μια γυναικα πούλαγε ένα πράγμα σαν βυσσινάδα με σπόρους σταριού (που δεν κατάφερα ποτέ να απομνημονεύσω πώς το λένε τελικά το βρήκαμε!) λίγο πιο πέρα ένας άλλος πούλαγε εμπανάδες και χυμούς. Ανεκτίμητο πράγμα το street food, ανεκτίμητη αξία το να μπορείς να βρεις φαγητό όποια ώρα κι αν πεινάσεις -ειδικά αν ζεις στη Δυτική Ευρώπη, όπου τα στομάχια των ανθρώπων πεινάνε με ατζέντα.
Κι εκεί που περιδιαβαίναμε σαν αφελείς τουρίστες, ενθουσιασμένοι από τον ανοιξιάτικο ήλιο, μπαίνοντας στο barrio Paris-Londres, βλέπουμε ανάμεσα στις πλάκες του πεζοδρόμου, μερικές μπρούτζινες πλάκες με ονόματα και ηλικίες. Στρέφουμε αριστερά και αντικρύζουμε μια σειρά ταμπλώ με φωτογραφίες από την εκστρατεία του δημοψηφίσματος του ’87, πίνακες με αριθμούς αγνοουμένων και νεκρών, εικόνες από διαδηλώσεις και συνθήματα. Καλως όρισαμε στη Χιλή του ακόμα υπαρκτού διχασμού, όπου το debate για τη Χούντα είναι ακόμα ανοιχτό, παρόν, κι ας ήταν ταμπού μέχρι πριν από πολύ λίγα χρόνια.
Barrio Bellas Artes, Santiago
Το Londres 38 ήταν σα να λέμε το “Μεταγωγών” ή η “Μπουμπουλίνας”. Σήμερα είναι ένα ανοιχτό κέντρο μνήμης, που διαθέτει μια μόνιμη έκθεση, οργανώνει άλλες προσωρινές και παρέχει πληροφορίες και έντυπο υλικό σε κάθε περαστικό.
Η βόλτα συνεχίζεται στην Plaza de Armas (που υπήρξε το θέατρο μεγάλων κινητοποιήσεων και σημαντικών γεγονότων), το κτήριο του Κονγκρέσου και του Δικαστηρίου στο barrio Civico, την περιοχή των κυβερνητικών υπηρεσιών. Με κατάληξη στη Μονέδα. Είναι δύσκολο να μη σκεφτείς, αντικρύζοντάς την, ότι πριν από 43 χρόνια, το κτήριο αυτό βομβαρδίστηκε από το στρατό, με εντολές των αμερικανών πρακτόρων, για να εξοντώσει φυσικά τον πρώτο εκλεγμένο σοσιαλιστή πρόεδρο στη Λατινική Αμερική -και τελικά να εκτελέσει την ελπίδα ενός ολόκληρου λαού για κοινωνική δικαιοσύνη.
La Chascona, Casa Pablo Neruda, Barrio Bellavista, Santiago
Η ζωή βέβαια συνεχίστηκε κ αναπόφευκτα θα συνεχίσεις κι εσύ τη βόλτα για ποτό στη Lastarria, την πολύχρωμη γειτονιά με τα wine bars και τους πλανόδιους κοσμηματοπώλες και θα πετύχεις tamburristas: οι πλανόδιοι μουσικοί κρουστών είναι μακρά παράδοση στη Χιλή, πιθανότατα συνδεδεμένη με το παρελθόν των αφρικάνων σκλάβων ή των ιθαγενών.
The Clinic bar, Barrio Bellavista, Santiago
Αλλά το παρελθόν δεν έχει πει την τελευταία του λέξη, είναι εξάλλου πολύ νωρίς ακόμα. Μετά την πτώση της Χούντας στη Χιλή, αρκετά χρόνια μετά το πέρασμα στη δημοκρατία (με εισαγωγικά ή χωρίς), συστήθηκε μια επιτροπή νομικών και ερευνητών, με στόχο να διερευνήσει τα εγκλήματα κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνέβησαν κατά τα χρόνια του Πινοσέτ. Το πόρισμα των εργασιών της εκδόθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και εκτίθεται πλέον στο Museo de la Memoria y de los derechos humanos (Μουσείο της μνήμης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων). Η πρόσβαση στο μουσείο είναι δωρεάν και η επίσκεψη ξεκινά με φωτογραφίες από τα μνημεία που έχουν ανεγερθεί σε διάφορα σημεία της χώρας για να τιμήσουν τα θύματα, τους βασανισμένους και τους αγνοούμενους. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι αμείλικτα: 28.000 βασανίστηκαν, 3.000 εκτελέστηκαν,1.250 εξαφανίστηκαν και 200.000 εξορίστηκαν. Τα νούμερα αυτά είναι πιθανότατα πολύ μικρότερα από τα πραγματικά, αλλά και πάλι είναι λίγοτερο τρομακτικά από τα στοιχεία και τις αλήθειες που περιμένουν τον επισκέπτη στον πρώτο και στο δεύτερο όροφο του μουσείου.
Museo de la Memoria y de los Derechos humanos, Santiago
Ξεκινώντας την κατ’εξοχήν έκθεση, ο επισκέπτης βλέπει ένα ολιγόλεπτο βίντεο που αφηγείται τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 1973, από την απόβαση του ναυτικού στο Βαλπαραϊσο ως το βομβαρδισμό της Μονέδα, τις εκατοντάδες συλλήψεις εκείνης της ημέρας, τον εγκλεισμό των συλληφθέντων στο στάδιο του Σαντιάγο, όπου βασανίστηκαν και εκτέλεστηκαν όλοι, μέσα στις επόμενες λίγες μέρες. Εικόνες από τις εν ψυχρώ συλλήψεις στους δρόμους και από το στάδιο, το τελευταίο διάγγελμα του Αλλιέντε στο ράδιο Magallanes, οι πρώτες δηλώσεις των αρχηγών των ενόπλων δυνάμεων, και μετά αντίκειμενα και μαρτυρίες των θυμάτων, οι κατασκευές των κρατουμένων στις φυλακές, τα γράμματα των παιδιών και των αγαπημένων τους προσώπων, η αναζήτηση πτωμάτων στην έρημο και στα βουνά από μανάδες, αδέρφια, παιδιά και φίλους, τα όργανα των βασανιστηρίων, αναπαραστάσεις κελιών, η σιδερένια πόρτα μιας από τις φυλακές. Αλλά και αφίσες και υλικό από το τεράστιο διεθνές κίνημα υποστήριξης στο χιλιανό λαό, αποκόμματα από εφημερίδες (χιλιανές και ξένες), η ιστορία του δημοψηφίσματος που οδήγησε στη δημοκρατική μετάβαση (η Χούντα στη Χιλή δεν έπεσε: εξαναγκάστηκε σε συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που οδήγησαν στην εξομάλυσνη, κατοχυρώνοντας όμως το δικαίωμα του Πινοσέτ να είναι γερουσιαστής και εξασφαλίζοντας έτσι πως δεν κινδύνευε να δικαστεί και να τιμωρηθεί), η εκστρατεία του Νο!, οι εκδηλώσεις χαράς και οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν την καθαίρεση του Πινοσέτ.
Κι αν κατάφερες να δεις όλα αυτά χωρίς να συγκινηθείς, είναι αδύνατο να μην κλαψεις μπροστά σε αυτό που το μουσείο φυλάει για το τέλος. Ένας τεράστιος τοίχος με φωτογραφίες των αγνοουμένων, μπροστά του ένας υπολογιστής: εκεί μπορείς να γράψεις το όνομα του ανθρώπου σου και μόλις το περάσεις, η φωτογραφία του φωτίζεται.
Valparaiso
Και μετά βγήκαμε έξω στο μόνιμα ηλιόλουστο Σαντιάγο και η ζωή ήταν εκεί. Στο barrio Bellavista με το πανέμορφο patio, τα καφενεία και τα μπαρ και με το ένα από τα σπίτια του Νερούδα. Εκεί δεσπόζουν μερικά από τα υπέροχα γκράφιτι που κοσμούν την πόλη, αλλά είναι αραδιασμένα και μερικά από τα πιο όμορφα εστιατόρια και μπαρ του κόσμου. Ένα από αυτά, έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία: όταν ο Πινοσέτ ήταν άρρωστος και τάχα “κρατούμενος” σε νοσοκομείο του Λονδίνου, στη Χιλή ξεκίνησε ένα σατιρικό πρότζεκτ, με το όνομα “The Clinic”. Αρχικά ήταν ένα εφημεριδάκι που παρωδούσε τη νοσηλεία του πρώην δικτάτορα και τα ανεκδοτολογικά που κυκλοφορούσαν για την οικογένεια και τους φίλους του. Το εφημεριδάκι είχε τεράστια επιτυχία και εξελίχθηκε σε κανονική σατιρική εφημερίδα που υπάρχει ακόμα -αλλά και μια αλυσίδα μπαρ με θέμα ακριβώς την ιστορία του πραξικοπήματος και της δικτατορίας.
Valparaiso
Η επόμενη στάση μας ήταν το ομορφότερο λιμάνι του κόσμου: Βαλπαραϊσο σημαίνει “κοιλάδα του Παραδείσου” και όντως περί αυτού πρόκειται. Η πόλη είναι χτισμένη αμφιθεατρικά σε μια σειρά αρκετά απότομων λόφων και έχει μέτωπο στη θάλασσα σε πολύ μεγάλο μήκος. Το κέντρο της, που είναι και αυτό που επισκέπτονται οι ξένοι, είναι ένα συνονθύλευμα από ελικοειδή λαβυρινθώδη δρομάκια, πολλά από αυτα έχουν τη μορφή σκαλοπατιών, ενώ οι τοίχοι, όλοι μα όλοι οι τοίχοι, είναι γεμάτοι από καταπληκτικά πολύχρωμα γκράφιτι. Όλη η πόλη μοιάζει με μεγάλη πινακοθήκη και έχει πλέον αναγνωριστεί ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Τα δρομάκια είναι γεμάτα με μικροπωλητές, μουσικούς, καλλιτέχνες δρόμου, tamburristas, λατέρνες. Όλη η πόλη -ή μάλλον όλο το, αρκετά μεγάλο, κέντρο, είναι γεμάτο χρώματα και μουσικές. Μάθαμε επίσης πως εκεί γιορτάζεται η πιο φαντασμαγορική πρωτοχρονιά της χώρας, καθώς η θάλασσα γεμίζει με φωτισμένα πλοιάρια που πετάνε πυροτεχνήματα.
Valparaiso, ιθαγενείς Μαπούτσε
Το λιμάνι του Βαλπαραϊσο ήταν εξαιρετικά πλούσιο και ακμαίο, μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν άνοιξε η διώρυγα του Παναμά. Μέχρι τότε, όλα τα καράβια που περνούσαν από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό και τούμπαλιν, έκαναν αναγκαστικά εκεί στάση για ανεφοδιασμό. Έτσι, το Βαλπαραϊσο ήταν ένα από τα μεγαλύτερα διαμετακομιστικά και εμπορικά κέντρα της ηπείρου, γεγονός που του έδωσε πολύ έντονη ζωή και πλούτο. Εκεί ιδρύθηκε η πρώτη και (μέχρι και σήμερα) μεγαλύτερη εφημερίδα της Χιλής, η El Mercurio (φέρει μάλλον όχι τυχαία το όνομα του θεού του εμπορίου) και αναπτύχθηκαν κάθε είδους εμπορικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, αλλά και ένα από τα σπουδαιότερα πανεπιστήμια της χώρας Η αίγλη αυτή αποτυπώνεται και στα εντυπωσιακά αποικιακά κτήρια που δεσπόζουν στην κεντρική πλατεία Sotomayor, όπου βρίσκεται και η έδρα του πολεμικού ναυτικού της χώρας. Από την άιγλη αυτή παραμένει ελάχιστη, αφού η πόλη έχει πια χάσει την εμπορική ισχύ και το οικονομικό σφρίγος της. Η ατμόσφαιρα του λιμανιού επιβιώνει στα στενά γυρω από τη Sotomayor, όπου βρίσκει κανείς ημιυπόγεια σκοτεινά μπαρ και κουτούκια σαν το J. Cruz, στα οποία μπορείς να απολαύσεις πέβερε (μια καυτερή σάλτσα με ντομάτα, σκόρδο και κόλλιανδρο), τσοριγιάνα, το φαγητό του ναυτικού και του φτωχου: κρέας με αυγά, τηγανητές πατάτες και κρεμμύδια, πίνοντας μπύρα Austral ή μποργκόνια τη χιλιανή σανγκρία με τις φράουλες.
Valparaiso
Μέρος της λάμψης του Βαλπαραϊσο έχει οικειοποιηθεί η κοντινή Viña del Mar, μια πολύ μικρότερη επίσης παραθάλάσσια πόλη, γεμάτη ακριβά ξενοδοχεία, καζίνο και χλιδάτα εστιατόρια, θέρετρο πλουσίων. Που όμως δεν έχει να προσφέρει τίποτα περισσότερο από επίδειξη πλούτου και αισθητική καζίνο. Και την εντυπωσιακή παραλία στον Ειρηνικό, που και μόνο σαν αίσθηση είναι επιβλητική.
Valparaiso
Valparaiso
Vina del Mar
Στη Χιλή όμως δεν βρίσκεις μόνο πόλεις, πολιτικές ίντριγκες και βασανισμένη ιστορία. Η χώρα διαθέτει μια εξαιρετικά πολυποίκιλη και εντυπωσιακή φύση. Στο Βορρά εκτείνεται η έρημος της Ατακάμα, μια από τις μεγαλύτερες ερήμους στον κόσμο, και σίγουρα η πιο ξηρή, την οποία η Χιλή μοιράζεται με το Περού και τη Βολιβία. Η Ατακάμα είναι ένα μοναδικό μέρος, μια έρημος σε υψόμετρο από 2500 ως 5500 μέτρα, με απίστευτα πλούσιο υπέδαφος, πετρώδες και αργιλώδες έδαφος, πάρα πολλά ηφαίστεια, ποικίλα γεωλογικά φαινόμενα και ενδιαφέρουσα πανίδα. Κάτω από τη σκονισμένη επιφάνεια, βρίσκονται κοιτάσματα σιδήρου, χαλκού, αργύρου και θειούχα μέταλλα -σε τέτοια αφθονία ώστε εξοργίζεσαι που σε έναν τόσο πλούσιο τόπο, οι άνθρωποι ζουν τόσο στερημένοι.
Atacama, Valle de la Muerte
Οι εικόνες είναι απλά εντυπωσιακές και δεν αποτυπώνονται σε καμία φωτογραφία επαρκώς. Το απόκοσμο τοπίο της Valle de la Muerte, η απέραντη πορτοκαλοκίτρινη σεληνιακή μονοτονία της Valle de la Luna, οι απότομοι κόκκινοι γκρεμοί της Piedra del Coyote, οι γαλάζιες περίεργες αλατολίμνες των Salar, στις οποίες επιπλέεις χωρίς προσπάθεια, οι ατμοί των γκέυζερ που αναβλύζουν από το έδαφος στο παγωμένο υψόμετρο του Ei Tatio, το ηλιοβασίλεμα που χρωματίζει τις Άνδεις λιλά και ροζ. Η σκληρότητα και επιβλητικότητα της άγριας φύσης που κάνουν τον άνθρωπο να νιώθει εκμηδενισμένος, όσο και απίστευτα τυχερός που βρίσκεται εκεί.
San Pedro, Atacama
Για την επίσκεψη στο νοτιοανατολικό κομμάτι της Ατακάμα, καλό σημείο εκκίνησης είναι το San Pedro, ένα μικροσκοπικό χωριό, του οποίου οι κάτοικοι είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία ιθαγενείς Αϋμάρα και Λικαναντάι -όσοι τελοσπάντων έχουν καταφέρει να επιβιώσουν. Οι ντόπιοι ζουν από τον τουρισμό και την κτηνοτροφία σε συνθήκες αρκετά δύσκολες, όχι μόνο εξαιτίας των σκληρών καιρικών συνθηκών και του τοπίου τους, αλλά και επειδή όλες οι (αποικιοκρατο-κεντρικές) κυβερνήσεις της χώρας τους έχουν από ξεχασμένους, ως επίτηδες παραμελημένους. Οι ιθαγενείς στη Λατινική Αμερική, σε όλες τις χώρες, είναι πάντα ο τελευταίος τροχός της αμάξης, βρίσκονται στο πιο τελευταίο σκαλί της κοινωνικής κλίμακας -εκτός από την Αργεντινή, όπου είναι σχεδόν ανύπαρκτοι.
Atacama
Παρ’όλα αυτα, οι πληθυσμοί αυτοί έχουν πολύ πλούσια ιστορία, όπως αποκαλύπτουν οι ανασκαφές στην έρημο. Το πολύ ξηρό κλίμα της περιοχής έχει ευνοήσει τη διατήρηση των αρχαιοτήτων, όπως ευνοεί και το έργο των αστρονόμων. Η ελάχιστη φωτορρύπανση και ο ανέφελος ουρανός προσφέρουν ιδανικές συνθήκες για την παρατήρηση των ουράνιων σωμάτων. Ο νυχτερινός ουρανός στην Ατακάμα είναι ο πιο εντυπωσιακός και φωτεινός ουρανός που μπορεί να δει κανείς στον πλανήτη μας.
El Tatio geysers, Atacama
Amfiteatro, Atacama
Το ξηρό κλίμα της ερήμου βέβαια έχει ευνοήσει και τη διατήρηση των υπολειμμάτων των νεκρών που παρήγαγε σε αφθονία το καθεστώς του Πινοσέτ. Όπως αποκαλύφθηκε σχεδόν τυχαία, οι χουντικοί αξιοποίησαν τόσο την έρημο όσο και τα εγκαταλελειμμένα ορυχεία της Ατακάμα για να εξαφανίσουν εκεί τα πειστήρια των εγκλημάτων που διέπρατταν στα μπουντρούμια τους. Στην έρημο θα δει κανείς συχνά θλιβερές ομάδες, κυρίως γυναικών, που αναζητούν μέσα στην αργιλώδη απεραντοσύνη τα κόκκαλα των desaparecidos αγαπημένων τους.
Γλάροι των Άνδεων, Atacama
La piedra del Coyote, Atacama
El Tatio geysers, Atacama
Tebenquiche, Atacama
La piedra del Coyote, Atacama
Όλα αυτά τα βρίσκει κανείς σε μια απόσταση που καλύπτεται με πτήση δύο ωρών από το Σαντιάγο προς το Βορρά. Αν πάρει την αντίθετη κατεύθυνση και πετάξει για περίπου τέσσερις ώρες, βρίσκεται σε ένα άλλο θαύμα της φύσης: την Παταγωνία. Η Παταγωνία ονομάστηκε έτσι από τους Ισπανούς κονκισταδόρες, που νόμισαν πως βρήκαν εκεί “τέρατα με μεγάλα πόδια” (Los Patagones). Τα “τέρατα” αυτά ήταν μάλλον οι ιθαγενείς, που για αιώνες ζούσαν αρμονικά με τα δυσβατα βουνά και την άγρια θάλασσα της περιοχής.
Torres del Paine, Patagonia
Το Punta Arenas είναι η νοτιότερη πόλη της Χιλής και πρωτεύουσα της περιοχής Magallanes y Antarctica Chilena. Είναι μια μικρή πόλη χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αν εξαιρέσεις το γεγονός οτι βρίσκεται μέσα στον πορθμό του Μαγγελάνου και ότι από εκεί φεύγουν πλοιάρια για να μεταφέρουν τους επισκέπτες στην Isla Magdalena, όπου κατασκηνώνουν πιγκουίνοι το καλοκαίρι, όταν μεταναστεύουν από την Ανταρκτική.
Guanacos, Torres del Paine, Patagonia
Η Παταγωνία είναι γεμάτη εθνικά πάρκα, ένα από τα πιο όμορφα και εντυπωσιακά είναι το Torres del Paine, ένας εθνικός δρυμός γεμάτος λίμνες, στο κέντρο του οποίου βρίσκονται τρεις πετρώδεις ορεινοί όγκοι, οι Torres (πύργοι), επιβλητικά βουνά και μερικοί παγετώνες. Εκεί ζουν διάφορα ενδιαφέροντα είδη, όπως τα guanaco (τα αρκτικά ξαδερφάκια των λάμα), οι μονογαμικές χήνες του Μαγγελάνου, αλεπούδες, άλογα, και πολλά είδη χλωρίδας της τούνδρας. Το τοπίο είναι εξίσου επιβλητικό με την Ατακάμα, αλλά προφανώς εντελώς διαφορετικό.
Lago Azul, Torres del Paine, Patagonia
Εκεί, ζούσαν κάποτε και οι Σελκναμ, ένας άλλος ιθαγενής λαός που εξολοθρεύτηκε από τους ευρωπαίους αποίκους, με την ανοχή της επίσημης κυβέρνησης της Χιλής στο τέλος του 19ου αιώνα. Εξολοθρεύτηκαν κυριολεκτικά οι ειρηνικοί Σέλκμαν, όπως και οι Καγουέσκαρ, από Γερμανούς, Γάλλους, Άγγλους, Ολλανδούς και Κροάτες εποίκους, στους οποίους η χιλιανή κυβέρνηση παραχώρησε τις γαίες που ανήκαν στους ιθαγενείς, χωρίς φυσικά ποτέ να τους ρωτήσει. Σήμερα απομένουν μονάχα 20 (είκοσι) Σέλκναμ και Καγουέσκαρ (εδώ για την τελευταία Σέλκναμ που έζησε με τον παραδοσιακό τρόπο), αφού προηγουμένως εκτοπίστηκαν πιο νότια και σφαγιάστηκαν ή μολύνθηκαν απο τις ευρωπαϊκές ασθένειες που έφεραν οι άποικοι και οι καθολικοί ιεραπόστολοι.
Torres del Paine, Patagonia
Lago Gray, Torres del Paine, Patagonia
Παγετώνας, Lago Gray, Torres del Paine, Patagonia
Η ιστορία των ιθαγενών λαών είναι συνυφασμένη με την ιστορία της Χιλής. Αποτελούν κι αυτοί μια ακόμα κατηγορία desaparecidos, από τις πολλές που μετράει η βίαιη ιστορία της χώρας, αλλά γι’αυτούς μέχρι πολύ πρόσφατα δεν μιλούσε κανείς ποτέ, ήταν σα να μην υπήρξαν καν. Ο πρώτος που ασχολήθηκε μαζί τους και θέλησε να αποκαταστήσει την πολύχρονη αδικία, ήταν ο Σαλβαδόρ Αλλιέντε, που προσπάθησε να τους επιστρέψει τις εκτάσεις τους, βρίσκοντας τρομακτική αντίσταση φυσικά από τους ευρωπαϊκής καταγωγής γαιοκτήμονες. Τα τελευταία χρόνια, τώρα που πλέον η συζήτηση για το παρελθόν ανοίγει, οι Χιλιανοί ανακάλυψαν ξαφνικά την τέχνη και τον πολιτισμό των ιθαγενών. Τα αγαλαματάκια και άλλα καλλιτεχνήματα των ιθαγενών κοσμούν τα σπίτια των Χιλιανών πια, ενώ και τα ρούχα τους έχουν έρθει στη μόδα, αλλά οι ίδιοι πλέον είναι ελάχιστοι, και βρίσκονται στα κατώτερα, πιο παραμελημένα και εκμεταλλευόμενα κοινωνικά στρώματα.
Casa – Museo Pablo Neruda, Isla Negra
Για τους ιθαγενείς μίλησε επίσης πολύ και ένας άλλος σπουδαίος Χιλιανός, καταγόμενος και αυτός απο την Παταγωνία: ο Πάμπλο Νερούδα. Ο ποιητής που ύμνησε τον έρωτα, τη δικαιοσύνη, την ομορφιά, τη φύση και τον άνθρωπο, ενδιαφέρθηκε για τους ιθαγενείς λαούς, τους αγάπησε, τους ένιωσε σαν ένα κομμάτι της χιλιάνικης ταυτότητάς του. Όπως ένιωσε και τη θάλασσα, τον επιβλητικό ωκεανό, που για τους ιθαγενείς είναι κομμάτι της ζωής και του πολιτισμού τους, ενώ οι άποικοι του είχαν γυρίσει την πλάτη, μάλλον από φόβο.
Ο Νερούδα στρατεύτηκε στο κομμουνιστικό κίνημα, πολέμησε στον ισπανικό εμφύλιο και σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από τη δολοφονία του φίλου του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα από τους φρανκιστές. Στάθηκε δίπλα στον Αλλιέντε, μάλιστα του παραχώρησε τη θέση του υποψηφίου προέδρου του σοσιαλιστικού κόμματος που είχε πρώτα προταθεί στον ποιητή. Ο ίδιος υπηρέτησε την κυβέρνηση Αλλιέντε ως Πρέσβης της χώρας στη Γαλλία. Ο Νερούδα πέθανε 13 μέρες μέτα το πραξικόπημα, νικημένος από τον καρκίνο, και η κηδεία του αποτέλεσε την πρώτη μαζική δημόσια αντίδραση στη Χούντα του Πινοσέτ και μετατραπηκε σε μεγάλη διαδήλωση.
Σήμερα, είναι επισκέψιμα τα τρία σπίτια του, η Τσασκόνα στο Σαντιάγο, η Σεμπαστιάνα στο Βαλπαραϊσο και το σπίτι της Ίσλα Νέγρα, που δεσπόζει μπροστά στη θάλασσα, την οποία επίσης αγαπούσε πολύ ο Νερούδα. Την επομένη του πραξικοπήματος, οι στρατιωτικοί εισέβαλαν στο σπίτι του στο Σαντιάγο και έσπειραν την καταστροφή, παρά τις διαμαρτυρίες της Ματίλντε Ουρούτια, συζύγου του Νερούδα, η οποία τους εκλιπαρούσε να πάρουν ό,τι ήθελαν, αλλά να μην καταστρέψουν. Μετά το θάνατο του ποιητή, η Ματίλντε ξαναέφτιαξε το σπίτι, και αφιερώθηκε στον αγώνα κατά της Χούντας και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ματίλντε πέθανε πριν το τέλος της Χούντας, το 1986. Μετά το τέλος της Χούντας, οι σοροί και των δύο μεταφέρθηκαν στην Ίσλα Νέγρα, καθώς ο Νερούδα επιθυμούσε να ταφεί “κοντά στη θάλασσα που γνώριζε”. Τα σπίτια του Νερούδα είναι γεμάτα από το θαλασσινό στοιχείο, από τις διάφορες συλλογές του, από βιβλία και δεκάδες αντικείμενα που ο ποιητής μάζευε στα ταξίδια του ή που έφτιαχναν γι’αυτόν καλλιτέχνες φίλοι του. Η Ίσλα Νέγρα όμως ξεχωρίζει για το άγριο φυσικό τοπίο που την περιβάλλει, για τη θάλασσα που βουίζει μπροστά της.
Σήμερα και τα τρία έχουν αποκατασταθεί, είναι επισκέψιμα και λειτουργούν σαν μουσεία και πολιτιστικά κέντρα.
Casa – Museo Pablo Neruda, Isla Negra
Η Χιλή είναι μια γοητευτική χώρα, για τη φυσική της ομορφιά, το χρωματιστό αστικό της τοπίο, το νόστιμο φαγητό της, τα υπέροχα κρασιά της, τη θάλασσά της και κυρίως για τους γλυκύτατους, χαμογελαστούς, πολύ φιλόξενους ανθρώπους της. Είναι όμως και μια χώρα με σκληρή και βασανισμένη ιστορία, γεμάτη βία, αντιθέσεις, αδικίες και καταστροφή. Ίσως γι’αυτό διαθέτει και τόσο πλούσια μουσική, ποίηση, λογοτεχνία, καλλιτεχνική έκφραση.
Οι πληγές της Χούντας που εφάρμοσε το πιο πετυχημένο πείραμα της Σχολής του Σικάγο, είναι ακόμα ανοιχτές και εμφανείς. Οι όμορφες πόλεις της περιβάλλονται από παραγκουπόλεις που διακρίνονται εύκολα στα πλάγια των αυτοκινητόδρομων που οδηγούν έξω από το Σαντιάγο, αλλά και στα κομμάτια του Βαλπαραϊσο όπου δεν θα πάει ο τουρίστας. Οι άνθρωποι που ζουν στις παραγκουπόλεις είναι οι φτωχοί εργάτες που βλέπεις στο κέντρο των πόλεων. Εκεί που βλέπεις και τους άστεγους. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν συνήθως τα χαρακτηριστικά των εναπομείναντων ιθαγενών. Και είναι καταδικασμένοι να παραμείνουν σε αυτή την κατώτερη τάξη, αφού η ακριβή ιδιωτική εκπαίδευση και υγεία δεν είναι προσβάσιμες γι’αυτούς. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν αγγλικά, γαλλικά ή γερμανικά επίθετα. Μόνο ισπανικά, και συγκεκριμένα ισπανικά. Οι πόρτες για μια καλύτερη δουλειά είναι κλειστές γι’αυτούς, εξαιτίας του επιθέτου και της διεύθυνσής τους, της συνοικίας Στην οποία ζουν.
Santiago
Το παρόν της Χιλής είναι το μέλλον που δεν θέλουμε, το παράδειγμα που πρέπει να αποφύγουμε, το αποτέλεσμα του πειράματος που πρέπει να καταφέρουμε να αποτύχει.
Στην όμορφη αυτή χώρα, πριν από δυο χρόνια κυβερνούσε το κόμμα των Πινοσετικών (κυβέρνηση Πινιέρα), η κόρη του Πινοσέτ είναι δημοτική σύμβουλος σε έναν (αριστοκρατικό) δήμο του Σαντιάγο και το κόμμα της έχει πάρει έναν ακόμα δήμο (πλουσίων).
Στην όμορφη Χιλή, όμως, ζουν άνθρωποι που επιτέλους άρχισαν να μιλάνε γι’αυτές τις πληγές του παρελθόντος, για τους ταξικούς διαχωρισμους που βιώνουν στο πετσί τους, για τους εξαφανισμένους τους που τρώει η θάλασσα και η έρημος, για τους προγόνους τους που δεν υπήρχαν σε κανένα βιβλίο μέχρι πρόσφατα.
Να τον θυμόμαστε κείνο το σκόπο που λέγανε οι Χιλιάνοι. Μιλάει και για μας, έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτόν.
===============================
Φιλμογραφία
- Nostalgia de la luz, η νοσταλγία του φωτός, του Πατρίσιο Γκούσμαν: μια ταινία για την απόσταση ανάμεσα στη γη και τον ουρανό, ανάμεσα στο φως και στο σύμπαν και για τους ανθρώπους και τις περίεργες διαδρομές τους. Στη Χιλή, στην Ατακάμα, στα τρεις χιλιάδες μέτρα υψόμετρο, αστρονόμοι από όλο τον κόσμο μελετούν τα αστέρια, γιατί εκεί η διάγεια του ουρανού επιτρέπει να δεις μέχρι την άκρη του σύμπαντος. Κάτω στη γη, η ξηρότητα του εδάφους διατηρεί ανθρώπινα απομεινάρια για πάντα: μούμιες, εξερευνητές, τυχοδιώκτες, ιθαγενείς, μεταλλορύχους, αλλά και πολιτικούς κρατούμενους της δικτατορίας. Ενώ οι αστρονόμοι ψάχνουν για άλλες μορφές ζωής, σε άλλους πλανήτες, μια ομάδα γυναικών αναποδογυρίζει τις πέτρες, ψάχνοντας τους οικείους τους.
Η ταινία εδώ.
- El Botón de nácar, το μαργαριταρένιο κουμπί, του Πατρίσιο Γκούσμαν: μια ταινία για το νερό, το υγρό στοιχείο και τις μνήμες που κρατά ο ωκεανός. Η θάλασσα που φυλάσσει τις φωνές τις γης και όσες έρχονται από το υπερπέραν. Το νερό που παίρνει ενέργεια από τα αστέρια και τη μεταφέρει στους ζωντανούς οργανισμούς. Το υγρό στοιχείο είναι το μεγαλύτερο σύνορο της Χιλής, και κρατά μέσα του το μυστικό δυο περίεργων κουμπιών που βρέθηκαν στον πάτο του ωκεανού. Η Χιλή με τα 2670 μίλια ακτογραμμής και το μεγαλύτερο αρχιπέλαγος στον κόσμο, διαθέτει ένα υπερφυσικό τοπίο: ηφαίστεια, βουνά και παγετώνες, αλλά και οι φωνές των ιθαγενών της Παταγωνίας, αυτές των πρώτων Άγγλων ναυτικών και εκείνες των πολιτικών κραοτυμένων. Κάποιοι λένε πως το νερό έχει μνήμη. Η ταινία δείχνει πως έχει και φωνή.
Μικρό απόσπασμα εδώ.
- Vengo volviendo, μια ανεξάρτητη παραγωγή από το Εκουαδόρ, αποτέλεσμα της συνεργασίας ερασιτεχνών ηθοποιών, τεχνικών και λοιπών συντελεστών: η συνάντηση και το ταξίδι ενός νέου που θέλει να φύγει από το χωριό του και μιας φίλης του που είχε μεταναστεύσει και επιστρέφει. Και μέσα από τη διαδρομή τους, τα ήθη, οι μύθοι, οι δεισιδαιμονίες και οι συνήθειες των ανθρώπων του Εκουαδόρ.
Εδώ το τρέηλερ.
- No!: Η ήδη πολυ γνωστή ταινία του Pablo Larraìn, για το δημοψήφισμα που οδήγησε στη μετάβαση απο τον Πινοσέτ στη δημοκρατία. Το πολυ ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως ο Larraìn προέρχεται απο μια οικογένεια, της οποίας τα μισά μέλη είναι πινοσετικοί και μέλη του συντηρητικού κόμματος που είχε ιδρύσει ο δικτάτορας (οι γονείς του και ο ένας του αδερφός). Αντίθετα, οι παππούδες του είχαν στηρίξει τον Αλλιέντε, ενώ ο άλλος του αδερφός είναι ο παραγωγός των ταινιών του. Συνέντευξη του Larraìn, με αφορμή την ταινία του El Club εδώ. Στην ταινία αυτή μιλά για την υπόθεση σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων απο ανώτερους κληρικούς της χιλιανής καθολικής εκκλησίας.
Кроткая 
