quino_demoΕίναι πάρα πολύ εύκολο να λεει κανείς πόσο πλούσιο είναι το ρεπερτόριό του, όσο μένει έξω από το χορό. Είναι πολύ εύκολο να απαγγέλεις τα βήματα του καλαματιανού, καθισμένος στην καρέκλα -και να έχεις και τον αρτιότερο ρυθμό. Για να χορέψεις όμως, τελικά, δεν αρκεί αν ξέρεις τα βήματα. Πρέπει και να τα κάνεις.
Αυτό είναι το πρώτο δεδομένο.

Η ανεξαρτησία είναι μια παρεξηγημένη και υπερτιμημένη έννοια. Πώς ορίζεται η ανεξαρτησία; Ποια από όλες τις ανεξαρτησίες είναι πραγματική; Η οικονομική; Η συναισθηματική; Η επαγγελματική; Και, τελικά, γιατί είναι τόσο σημαντική ανεξαρτησία, για παράδειγμα στην πολιτική;
Το δεύτερο δεδομένο θέτει ένα ερώτημα -ας δοκιμάσουμε να βρούμε την απάντηση.

Έχει αγγίξει τα όρια της γραφικότητας η πανταχόθεν καταγγελία των συλλογικοτήτων -και εδώ μπαίνω στο θέμα μου. Οι συλλογικότητες έχουν πολλές μορφές. Κάποιες είναι καλλιτεχνικές, κάποιες είναι πολιτικές, κάποιες άλλες δημιουργικές. Μια σχολική τάξη αποτελεί μιας μορφής συλλογικότητα. Ένας εργασιακός χώρος επίσης. Μια πολιτική ομάδα -και αυτή. Κάποιες χαίρουν de facto εκτίμησης, ακόμα κι αν δεν την αξίζουν (μεγάλη κουβέντα ποιος αξίζει τι, για την οικονομία της συζήτησης, ας την αφήσουμε στην άκρη). Κάποιες άλλες πάλι δέχονται εξ ορισμού την πανταχόθεν κατακραυγή των «ανεξάρτητων», των » αυτόνομων», των «καθαρών».

Ας πάρουμε σαν δεδομένο ότι ένας άνθρωπος, ενταγμένος σε μια πολιτική συλλόγικοτητα, δεν είναι ανεξάρτητος. Είναι λοιπόν, εξαρτημένος.
Από ποιον; Από το κόμμα του (την οργάνωσή του, την ομάδα του, τη σέχτα του, το οτιδήποτε τέλοσπάντων).
Και τι είδους εξάρτηση τον χαρακτηρίζει; Ιδεολογική μάλλον. Υλική; Ενδεχομένως, αν αναφερόμαστε σε ένα καθεστωτικό μεγάλο κόμμα (που όμως δεν είναι το θέμα μας εδώ).

Ωραία. Και ένας άλλος άνθρωπος που δεν έχει ενταχθεί πουθενά, ένας ανένταχτος, είναι ανεξάρτητος. Δεν υπόκειται δηλαδή σε «κομματική καθοδήγηση». Καλά ως εδώ. Είναι δηλαδή αυτόνομος; Σχηματίζει άποψη εντελώς ανεπηρέαστος; Δεν καθορίζεται από κανένα συμφέρον, όταν κάνει κάποιες επιλογές ή εκφράζει απόψεις;
Αν αυτά ισχύουν, γιατί ο Πρετεντέρης (με το συμπάθειο) δεν έχει γραφτεί στο ταμείο ανεργείας;

Και όμως, αυτός ο «ανένταχτος», ο «αυτόνομος», ο «ανεπηρέαστος», ο ιδεολογικά κρυστάλινα καθαρός νομιμοποιείται να απορρίπτει μετά βδελυγμίας τον «ενταγμένο», επειδή δεν είναι ανεξάρτητος.

Αυτή η βδελυρή απόρριψη δεν λαμβάνει υπόψην τον πλούτο που κρύβει μια συλλογικότητα: την ποικιλία των ιδεών, την ανταλλαγή των απόψεων, την πολυμορφία των δράσεων. Την διαφωνία, τον καβγά, την σύνθεση και την ζωντάνια που διακρίνουν τις συλλογικότητες. Προφανώς σε μια συλλογικότητα, κάποιες απόψεις υπερτερούν, κάποιες άλλες απορρίπτονται ή τίθενται στο περιθώριο. Η ζωή κρίνει την ορθότητα της πρόκρισης των μεν και της απόρριψης των δε, κι αν τα μέλη της συλλόγικότητας έχουν αυτιά και μάτια ανοιχτά, διδάσκονται από τις επιλογές και τα λάθη τους.

Ο πλούτος των συλλογικοτήτων είναι η ανομοιομορφία τους και η ζωντάνια τους. Η φτώχεια της ανεξαρτησίας είναι η μοναχικότητα, η έλλειψη ποικιλίας, η εικόνα του «γκρινιάρη στη γωνία». Οι γέροι των Muppets είναι απολαυστικά αστείοι, οι κάθε λογής Ζορρό είναι γοητευτικοί στο σινεμά. Η ζωή όμως θέλει αποτελεσματικότητα, και, δυστυχώς, οι σούπερ ήρωες τα καταφέρνουν μόνον στα παραμύθια και στα κόμιξ.

Δεν έχουν οι συλλογικότητες αρνητικά; Έχουν, και καπελώματα, και διχόνοιες και αντιζηλίες και πολλά κοκόρια που καθυστερούν το ξημέρωμα. Η ένωση όμως δυνάμεων και μυαλών παράγει ένα αμάγαλμα που συνήθως είναι επικερδές και συχνά αποτελεσματικό. Και, στην τελική, αυτές προσπαθούν και άλλοτε χτυπάνε σε ντουβάρι, άλλοτε παράγουν έργο -ενώ διάφορες ανεξάρτητες προσωπικότητες αναλώνονται σε δεκάρικους, ασκώντας κριτική.

Στην εποχή της αποθέωσης της ατομικότητας, της λατρείας του Σούπερμαν και της Λάρα Κροφτ, θέλει μάλλον μπόλικο θάρρος να εκχωρήσεις την ατομικότητά σου στην ομάδα -θέλει αρκετή ωριμότητα και σκέψη να καταφέρεις να διατηρήσεις και να εξελίξεις τις ιδιαιτερότητές σου μέσα στα πλαίσια ενός συνόλου.

Στα παιδιά που δεν είναι μοναχικοί καβαλάρηδες, προσωπικά τους βγάζω το κάπελο.

_____________________________
Αφιερωμένο στη Διαδικτυακή Ραδιοφωνική Φούσκα.